محمدحسین انصاری رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در بوسنی و هرزگوین با اشاره به به فراگیر شدن هوش مصنوعی در مناسبات اجتماعی، اقتصادی، علمی و فرهنگی دنیا، در حوزه دیپلماسی فرهنگی و فعالیت‌های فرهنگی بین‌المللی، درباره بهره‌هایی که می‌توان از این فناوری برد گفت: اولین لازمه دیپلماسی از هر نوع و دسته، انتقال مطالب و مفاهیم به نحوی است که برای مخاطب قابل فهم و درک باشد. از ابتدای تاریخ تاکنون اولین مانع برقراری ارتباط با فرهنگ‌های بیگانه، تفاوت زبانی بوده است.

وی افزود: هوش مصنوعی امروزه گام‌های بلندی در رفع مانع زبانی برداشته و به نظر می رسد طی چند سال آینده دانش زبانی دیگر متغیری محدود کننده برای برقراری ارتباط نباشد. این مسئله برای دیپلماسی فرهنگی اهمیت حیاتی دارد، زیرا امکان گفت‌وگوی مستقیم میان ملت‌ها و معرفی فرهنگ‌ها بدون واسطه‌های محدودکننده زبانی را فراهم می‌کند.

انصاری با بیان اینکه فناوری‌های داده‌کاوی فرهنگی و تحلیل احساسات می‌توانند نیازها و گرایش‌های فرهنگی ملت‌ها را آشکار سازند، ابراز کرد: برای نمونه، داده‌کاوی فرهنگی می‌تواند مسیر سیاست‌گذاری فرهنگی بین‌المللی را دقیق‌تر کند و راه را برای انجام فعالیت های فرهنگی اثرگذار در کشور میزبان بر اساس شاخصه های فرهنگی آن کشور روشن و هموار سازد.

رایزن فرهنگی ایران در بوسنی و هرزگوین درباره کارکردهای هوش مصنوعی در پویش های فرهنگی توضیح داد: برای مثال داده کاوی و تحلیل احساسات انجام شده توسط هوش مصنوعی در مورد مردم بوسنی و هرزگوین نشان می دهد که مردم بوسنی ترکیبی از هویت‌های چندلایه دارند: اسلامی-عثمانی-ارتدکس، بالکانی-اروپایی، و مدرن-دیجیتال. داده‌کاوی فرهنگی نشان می‌دهد که در دیپلماسی فرهنگی با بوسنی و هرزگوین باید بر میراث صوفیانه و پیوندهای تاریخی با شرق تأکید کرد. همچنین از جشنواره‌ها و هنر معاصر به‌عنوان ابزار ارتباط بهره گرفت. کار دیگر این است که به زبان و دین به‌عنوان عناصر هویت‌ساز توجه ویژه داشت.

وی ادامه داد: هوش مصنوعی در تولید محتوای فرهنگی دیجیتال نقش پررنگی دارد؛ از بازسازی سه‌بعدی آثار تاریخی گرفته تا ارائه تورهای مجازی موزه‌ها. در نتیجه، دیپلماسی فرهنگی می‌تواند با تکیه بر این ظرفیت‌ها، مخاطبان جهانی گسترده‌تری را جذب کند.

انصاری در توصیه به متخصصان و فناوران کشورمان برای توجه به مباحث فرهنگی گفت: مهم‌ترین توصیه، بومی‌سازی فناوری است. همان‌گونه که پژوهشگران حوزه هوش مصنوعی تأکید می‌کنند، الگوریتم‌ها همواره حامل ارزش‌های نهفته در داده‌های آموزشی خود هستند. اگر داده‌ها تنها از منابع غربی اخذ شوند، سوگیری فرهنگی به وجود می‌آید و نتیجه آن بی‌توجهی به میراث زبانی و فکری بومی است.

وی همچنین بیان کرد: برای بومی سازی فناوری های نو، باید بر چند محور متمرکز شویم. ابتدا مطالب بومی و منابع فارسی زبان در فضای مجازی باید به‌طور گسترده در ایران توسعه یابد تا زبان فارسی در عرصه جهانی دیجیتال جایگاه خود را حفظ کند. همچنین در مسیر توسعه هوش مصنوعی و بکارگیری آن، ضروری است دستورالعمل‌های اخلاقی ملی تدوین شود تا الگوریتم‌ها با ارزش‌های اسلامی ـ ایرانی هماهنگ شوند. نکته دیگر این است که سیستم‌های هوش مصنوعی در ایران باید نه‌فقط از منظر فنی، بلکه با حضور متخصصان علوم انسانی، زبان‌شناسان و اندیشمندان فرهنگی طراحی شوند تا محصول نهایی یک «فناوری فرهنگی» باشد، نه صرفاً فناوری فنی.

رایزن فرهنگی ایران در بوسنی و هرزگوین درباره چالش رایزنان فرهنگی در مواجهه با موضوع هوش مصنوعی توضیح داد: چالش‌های اصلی را می‌توان در سه سطح علمی، فرهنگی و حقوقی بررسی کرد. در بحث علمی، کمبود دانش تخصصی در میان رایزنان فرهنگی برای درک سازوکارهای فنی هوش مصنوعی. بدون آگاهی علمی، استفاده از این ابزارها سطحی و گاه پرخطر خواهد بود. در این زمینه پیشنهاد می شود آموزش تخصصی رایزنان فرهنگی در زمینه کاربردهای هوش مصنوعی در فرهنگ و ارتباطات بین‌الملل در دستور کار قرار گیرد.

وی درباره چالش‌های فرهنگی در عرصه هوش مصنوعی ابراز کرد: خطر همگن‌سازی فرهنگی در اثر سلطه الگوریتم‌های جهانی که اغلب مبتنی بر داده‌های غربی هستند. این موضوع می‌تواند به تدریج فرهنگ‌های بومی را به حاشیه براند. همانطور که اشاره شد، در این زمینه توسعه پروژه‌های محتوایی بومی (مانند دیجیتالی‌سازی میراث ایران) و بهره‌گیری از هوش مصنوعی در بازنشر آن‌ها بسیار با اهمیت است. لازم است شبکه‌ای از مراکز فرهنگی، دانشگاهی و مذهبی برای تولید محتوای مشترک با بهره‌گیری از هوش مصنوعی و انتشار آن ایجاد گردد.

انصاری درباره چالش‌های حقوقی موجود در عرصه هوش مصنوعی نیز گفت: موضوع حقوق مالکیت معنوی در محتواهایی که توسط هوش مصنوعی تولید می‌شوند هنوز در بسیاری از کشورها حل نشده است. این مسئله برای رایزنان فرهنگی، به‌ویژه در همکاری‌های بین‌المللی، چالش‌برانگیز خواهد بود. برای پیشگیری از بروز مشکلات، پیگیری تدوین چارچوب‌های بومی برای مالکیت معنوی و اخلاق هوش مصنوعی، همگام با استانداردهای جهانی راهگشا خواهد بود.